«Αλλά οι γενιές έρχονται και παρέρχονται. Η ανθρώπινη κριτική σκέψη μένει. Σε αυτή και στο διηνεκές της μπορούμε να ελπίζουμε»
O Κοστάντζο Πρέβε ως εμβληματικός διαννοούμενος της εποχής μας ομολογουμένως συνδύασε αρκετές δυσεύρετες στις μέρες μας πλευρές. Μάχιμος αντικαπιταλιστής και αντιιμπεριαλιστής σε μία εποχή που οι περισσότερες δυνάμεις της ευρωπαϊκής αριστεράς νομιμοποιούσαν την κήρυξη των γνωστών «ανθρωπιστικών» πολέ
μων της ιμπεριαλιστικής Δύσης. Αλλά και ταυτόχρονα ρηξικέλευθος και ιδιαίτερα θαρραλέος μαρξιστικής έμπνευσης διανοούμενος που τόλμησε να αναδείξει με παρρησία ως κεντρική ανάγκη της εποχής μας την σε βάθος «κριτική των όπλων της κριτικής», και να επισημάνει όρια, αντιφάσεις και αστοχίες στο σώμα των ιδεών του Μάρξ και των πολλαπλών ρευμάτων που σημάδεψαν της ιστορία του μαρξισμού.
Σήμερα, έξι χρόνια μετά τον θάνατό του και με τη δραματική ενίσχυση του διπόλου μιάς Αριστεράς που πρωταγωνιστεί στην υποστήριξη του ατομικιστικού, φιλελεύθερου, παγκοσμιοποιητικού προτάγματος, αποδίδοντας συλλήβδην την κατηγορία του «δεξιού», «συνηρητικού», «εθνολαϊκιστικού» σε οποιαδήποτε αντίσταση αρθρώνεται στο εθνοκρατικό επίπεδο, ας σκεφτούμε πόσο αξίζει να συζητηθεί η επισήμανση του Πρέβε για το ότι η διχοτομία Αριστεράς/Δεξιάς αποτελεί πλέον σοβαρό εμπόδιο για την κατανόηση της σημερινής πραγματικότητας και την προσπάθεια άρθρωσης μιας κριτικής της θεώρησης.
Το κείμενο που παρουσιάζουμε συντέθηκε από εκτενή αποσπάσματα του καταληκτικού κεφαλαίου με τίτλο «Μετα-μαρξιστική εποχή ή εποχή νέας ανασυγκρότησης του μαρξισμού» του ιδιαίτερα σημαντικού και πρωτότυπου βιβλίου του Πρέβε «Κριτική ιστορία του μαρξισμού», όπως παρουσιάζεται στην ελληνική του έκδοση από τις εκδόσεις ΚΨΜ. (Οι μεσότιτλοι είναι της σύνταξης του εφημερίδας).
Το βιβλίο αυτό θεωρούμε ότι διατρέχεται από ιδέες με μεγάλο κριτικό φορτίο. Ο Δρόμος, επιδιώκοντας το άνοιγμα μιάς συζήτησης ουσίας γύρω από τα προβλήματα που θέτει η σημερινή εποχή μετάβασης που διανύουμε, το περιλαμβάνει μαζί με το έργο άλλων σημαντικών διανοητών στο πλαίσιο του προγράμματος συζητήσεων, εργαστηρίων και σεμιναρίων που έχουμε ήδη αναγγείλει.
Θέλουμε να κλείσουμε αυτό το εισαγωγικό σημείωμα παραθέτοντας μερικά μικρά αποσπάσματα από την εισαγωγή του ίδιου βιβλίου, που πιστεύουμε ότι αναφέρονται σε κρίσιμες πλευρές της οπτικής του Πρέβε σε ό,τι αφορά στο πρόβλημα της σημερινής κρίσης των χειραφετητικών ιδεών και στις προϋποθέσεις για μία υπέρβασή της.
Για την ανάγκη να γίνεται αντιληπτός ο μαρξισμός σαν σκέψη εν εξελίξει που προχωρεί μέσω των αντιφάσεών της«Ο Μαρξ δεν μας άφησε ένα δόγμα συνεκτικό και συστηματοποιημένο, αλλά μόνο ένα είδος εργοτάξιου υπό ανέγερσιν, όπου μερικές θεωρητικές τοποθετήσεις είναι δυνητικά αντιφατικές και αυτο-αντιφατικές, πράγμα που δεν είναι καθόλου σύμπτωμα αδυναμίας ή έλλειψης επιστημοσύνης, αλλά είναι ενδεικτικό οποιασδήποτε φυσιολογικής επιστημονικής απόπειρας.»
Για την κεντρικότητα του αγώνα ενάντια στον οικονομικισμό και την ανάγκη να σκεφτόμαστε με «ανοικτό» τρόπο, μακριά από μιά «μαρξιστική αυτάρκεια»«Βρισκόμαστε σήμερα σε μία κατάσταση ανάλογη με αυτήν στην οποία βρέθηκε ο Μάρξ, με την έννοια πως το ωφελιμιστικό μοντέλο (ΣτΣ: ο οικονομικισμός) κερδίζει ακόμη, και επιπλέον είναι σημαντικά πιο εύρωστο σε σύγκριση με το τότε, διότι στο μεταξύ ενσωμάτωσε κσι μεταβόλισε πολλές ευφυείς κριτικές που του έγιναν στη διάρκεια δύο αιώνων. Μπορούμε να αναρωτηθούμε λοιπόν αν αυτή η κριτική στο ωφελιμιστικό μοντέλο […] μπορεί να γίνει στη βάση αποκλειστικά του μαρξικού μοντέλου […] ή έχει ανάγκη νέων εισφορών, που στην εποχή τους να επεξεργάσθηκαν έξω από την “ιερή περίφραξη” των μαρξιστικών ορθοδοξιών και αιρέσεων.»
Για τις ποιότητες της απαιτούμενης ριζικής ασυνέχειας«Η ριζική ασυνέχεια, παρ’ όλα αυτά, δεν έχει καμία σχέση με τον αυθαίρετο “νεωτερισμό”. Είναι εξαιρετικά εύκολο να ευαγγελίζεσαι εξόδους, να υπόσχεσαι νέους ορίζοντες, να εξαγγέλεις νέα ξεκινήματα κ.λπ. και ύστερα να καταφεύγεις σε μόλις ξαναγυαλισμένες μορφές νεο-ωφελιμισμού, νεο-συμβολαιοκρατίας, σε γενικές επαναλήψεις της ηθικής και της θρησκείας κ.λπ.»
Για το πως βλέπει ο Πρέβε την παρέμβασή του στην εποχή της ήττας, της μαζικής μετάλλαξης των αριστερών διαννοουμένων και του «θαψίματος» των μαρξιστικών ιδεών«Οι ακαδημαϊκές και εκδοτικές ομάδες γενικώς, εκτός από ονομαστικές εξαιρέσεις, συνόδευσαν αυτό το γιγαντιαίο προτσές μετάλλαξης των διανοουμένων. Επρόκειτο για ένα γιγαντιαίο προτσές “δηλητηρίασης των πηγαδιών” αφού ήπιαν, ώστε κανένας άλλος να μην μπορεί να πιεί από αυτά. Αυτή η εργασία μου γίνεται νοητή σαν ένα μικρό παγούρι. Το νερό που περιέχει είναι λίγο, αλλά τουλάχιστον είναι πόσιμο.»
Δρόμος της Αριστεράς