Κάθε μέρα σε όλον τον κόσμο χάνονται περίπου 3.200 ανθρώπινες ζωές από τροχαία ατυχήματα, ενώ ο αριθμός των τραυματιών αποτιμάται ετησίως σε δεκάδες εκατομμύρια (20 – 50). Το θλιβερό μερίδιο της διεκδικεί τόσο η χώρα όσο και ο τόπος μας.
Η πρόληψη τους, η αντιμετώπισή τους καθώς και η διαχείριση μετά το ατύχημα είναι ζητήματα που απασχολούν και εμπλέκουν τις τοπικές κοινωνίες ως έναν από τους εταίρους που μπορούν να συμβάλλουν στον περιορισμό της καταστροφής.
Η τοπική κοινωνία μπορεί να έχει ουσιαστική συμβολή σε διάφορα επίπεδα. Η ενημέρωση της κυβέρνησης για τις προτεραιότητες και τις ανάγκες σε τοπικό επίπεδο, η ισχυρή υποστήριξη σε βασικές προσπάθειες οδικής ασφάλειας, η διάχυση της πληροφορίας και της γνώσης στο κατάλληλο κοινό σε τοπικό επίπεδο, η εξασφάλιση αποτελεσματικής λειτουργίας των τοπικών υπηρεσιών οδικής ασφάλειας, η ανάπτυξη και η εφαρμογή προγραμμάτων και συνεργασιών για τους χρήστες των δρόμων αποτελούν κάποιες με τις οποίες η τοπική κοινωνία συνεισφέρει. Όλοι οι πολίτες έχουν μερίδιο ευθύνης, όλοι μπορούν να έχουν ρόλο.
Η προσπάθεια ξεκινά από την κατασκευή δρόμων και υποδομών μέγιστης ασφάλειας, περιλαμβάνει την αύξηση του μεριδίου ασφαλών αυτοκινήτων στην κυκλοφορία και φυσικά τη βελτίωση της συμπεριφοράς των χρηστών (πεζοί και οδηγοί) στοχεύοντας την ταχύτητα, την πρόσληψη αλκοόλ και φαρμάκων, την κόπωση και την απόσπαση προσοχής.
Η στρατηγική απαιτεί ισχυρή πολιτική δέσμευση σε τοπικό επίπεδο και την αντίστοιχη συνεργασία με την κυβέρνηση, την περιφέρεια ,τις επαγγελματικές ενώσεις και τους κατοίκους. Η ευρύτερη συμμετοχή των πολιτών, η εξειδίκευση σε γειτονιές που το πρόβλημα είναι οξυμένο και η εναρμόνιση με επιτυχημένα πρότυπα αυξάνει την πιθανότητα επίτευξης των στόχων.
Μια τέτοια στρατηγική απαιτεί δομή σε δύο επίπεδα. Ένα επίπεδο αφορά τους υπαλλήλους-‘’εκπροσώπους’’ των συναρμόδιων υπουργείων δίνοντάς τους και αποφασιστική αρμοδιότητα τοπικά και το άλλο αφορά τους δήμους, τα δημοτικά συμβούλια και τοπικούς παράγοντες που σχετίζονται με την οδική ασφάλεια (π.χ. οδηγοί ταξί). Το πρώτο επίπεδο είναι υπεύθυνο για το τμήμα της στρατηγικής που αφορά την κατασκευή – συντήρηση των υποδομών και τη βελτίωση των οχημάτων. Το δεύτερο αφορά τη διαχείριση των ζητημάτων στο πεδίο εφαρμογής (π.χ. ενημέρωση).
Μια τέτοια προσπάθεια δεν είναι πάντα εύκολη, ειδικά όπου τα πράγματα λειτουργούν συγκυριακά και αποσπασματικά. Η ευθυγράμμιση της τοπικής στρατηγικής με ένα εθνικό πλαίσιο απαιτεί απαντήσεις στα ερωτήματα και τους προβληματισμούς των πολιτών. Η κατανόηση των πληροφοριών οδηγεί σε ποιοτικές αποφάσεις. Ο προϋπολογισμός και η σταθερή χρηματοδότηση είναι προϋποθέσεις για επιτυχία αυτών των προγραμμάτων. Η διαφάνεια σε όλη τη διαδικασία και η λογοδοσία αυξάνουν την ενεργή συμμετοχή των πολιτών. Ένας ισχυρός και διαρκής διάλογος όλων των εμπλεκομένων, η μεταξύ τους ανταλλαγή γνώσεων και πληροφοριών θα βελτιώνει την αποτελεσματικότητα του προγράμματος στη ν εξέλιξή του.
Ο ρόλος των ομάδων της τοπικής κοινωνίας με αντικείμενο την οδική ασφάλεια είναι κυρίως να ενισχύσει τους μακροπρόθεσμους στόχους για τη μείωση των θανάτων και των σοβαρών τραυματισμών. Αυτός αφορά κυρίως την επιρροή στη συμπεριφορά των οδηγών μέσα από τα κατάλληλα προγράμματα. Επιπροσθέτως οι ομάδες της τοπικής κοινωνίας είναι οι καταλληλότερες για να εντοπίσουν τις ανάγκες και τις προτεραιότητες των πολιτών, να έλξουν πόρους και χρηματοδότηση, να κατευθύνουν η να τροποποιήσουν την κατεύθυνσή τους, να υποστηρίξουν την κατασκευή ασφαλών δρόμων λαμβάνοντας υπόψη και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος, να αξιολογούν την εφαρμογή και να διασφαλίζουν την επιτυχία των προγραμμάτων, να αξιοποιήσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες των μελών τους.
Τα τοπικά προγράμματα οδικής ασφάλειας μπορούν να περιλάβουν την ενθάρρυνση των αντιπροσωπειών αυτοκινήτων να προωθούν τα πλέον ασφαλή μοντέλα τους, να προτρέπουν τις τοπικές επιχειρήσεις να υιοθετούν προγράμματα ασφαλούς οδήγησης στα οποία να εκπαιδεύεται το προσωπικό τους, να προτείνουν βελτιώσεις των υποδομών, να ενισχύουν την υπεύθυνη χρήση του αλκοόλ και να προωθούν εναλλακτικές μετακινήσεις τις ώρες υψηλού κινδύνου.
Η αξιοποίηση άλλων υπαρχουσών δομών ενισχύει τη γενικότερη προσπάθεια για τη μεγιστοποίηση της ασφάλειας στους δρόμους. Για παράδειγμα ένας αθλητικός σύλλογος μακράς διαδρομής σε μια πόλη μπορεί σε συνεργασία με το δήμο να οργανώσει μια εκδήλωση για την υπεύθυνη κατανάλωση αλκοόλ και να την απευθύνει στοχευμένα στο κοινό των δικυκλιστών. Οι υπάρχουσες δομές δεν αποτρεπτικές για τη δημιουργία και νέων τοπικών μηχανισμών. Σε αυτήν την κατεύθυνση θα πρέπει να παρέχεται πληροφόρηση, τρόποι αναζήτησης χρηματοδότησης και συμμετοχή στους ήδη υπάρχοντες θεσμικούς μηχανισμούς. Η βοήθεια των τοπικών μέσων ενημέρωσης τόσο στην προώθηση της οδικής ασφάλειας, όσο και στη διάχυση των πληροφοριών και της γνώσης.
Σε έναν τέτοιο σχεδιασμό η τριετία θεωρείται ένα λογικό χρονικό διάστημα για να υλοποιηθεί και να έχει μετρήσιμα αποτελέσματα ένα τέτοιο πρόγραμμα. Η χρηματοδότησή του πρέπει να είναι διασφαλισμένη για τον πρώτο χρόνο και η συνέχεια της να είναι μέρος του προγράμματος. Η διαφάνεια πρέπει να είναι διαρκής και η λογοδοσία ετήσια.
Είναι η ώρα οι τοπικές κοινωνίες να αναζητήσουν σοβαρές και οργανωμένες λύσεις με όραμα, προοπτική και μετρήσιμα αποτελέσματα. Οι ευκαιριακές και αποσπασματικές κινήσεις μπορεί να καλύπτουν και να εκμεταλλεύονται συναισθηματικές ανάγκες, δε φτάνουν όμως στην κάλυψη των πραγματικών αναγκών και των αλλαγών που απαιτεί η κοινωνία.
* Ο Δημήτρης Κρανιάς είναι οδοντίατρος, μέλος Π.Ε. της Νέας Δημοκρατίας
